Jak rozliczyć kryptowaluty? Prawo i podatki

Za moment przełomowy uznać należy styczeń 2019 rok, ponieważ od tego momentu na nowo zdefiniowano pojęcie „wirtualnych walut” oraz dokonano zmian w zakresie ich rozliczania i opodatkowania. Wspomnieć jednak trzeba, że przeprowadzone zmiany podatkowe obejmują tylko rozliczenia powstałe po 

1 stycznia 2019 roku, gdyż organy podatkowe wyłączyły możliwość zastosowania obecnych przepisów do rozliczeń dokonanych przed wspomnianą datą. Nie stanowi to jednak formy dyskryminacji, ponieważ jest urzeczywistnieniem podstawowej zasady prawnej „lex retro non agit” tzn. „prawo nie działa wstecz.”

Nowa definicja kryptowalut, a rozliczenie podatku

Do 1 stycznia 2019 roku ustawa nie zawierała definicji legalnej kryptowalut, co rodziło spore problemy na gruncie prawnym w kontekście ich kwalifikacji i ewentualnych rozliczeń podatkowych, ponieważ brak jednolitości pojęcia prowadzić może do szerokich nadużyć.

Początkowo kryptowaluty uznane zostały za rodzaj prawa majątkowych, natomiast przeprowadzone zmiany nadały kryptowalutom status waluty wirtualnej. Z uwagi jednak na obszerność i trudność tematu, ustawodawca przy definiowaniu pojęcia „waluty wirtualnej”, zastosował wnioskowanie a contrario, tj. przez przeciwieństwo, czyli wskazał co nie jest i nie może być uznane za wirtualną walutę.  

W myśl art. 2 ust. 2 pkt 26 ustawy z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu przez walutę wirtualną rozumie się cyfrowe odwzorowanie wartości, które nie jest:

• prawnym środkiem płatniczym emitowanym przez NBP, zagraniczne banki centralne lub inne organy administracji publicznej,
• międzynarodową jednostką rozrachunkową ustanawianą przez organizację międzynarodową i akceptowaną przez poszczególne kraje należące do tej organizacji lub z nią współpracujące,
• pieniądzem elektronicznym w rozumieniu ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. 
• o usługach płatniczych,
• instrumentem finansowym w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
• wekslem lub czekiem

- oraz jest wymienialne w obrocie gospodarczym na prawne środki płatnicze i akceptowane jako środek wymiany, a także może być elektronicznie przechowywane lub przeniesione albo może być przedmiotem handlu elektronicznego;

Podatek wynikający z kupna/sprzedaży kryptowalut oraz tokenów

O ile pojęcie waluty wirtualne zostało przez ustawodawcę określone, umożliwiając tym samym działanie organom przy kwalifikacji określonych środków płatniczych, o tyle problematyczne w kontekście podatkowym pozostaje pojęcie „tokenów. Obecne regulacje nakładają na dochody osiągane przez kupno/sprzedaż kryptowalut oraz tokenów podatek w wysokości 19%.

Co istotne, przed wejściem w życie niniejszej ustawy dokładnie ten sam podatek wynosił odpowiednio 18% bądź 32% (w zależności od osiąganego dochodu jak w przypadku standardowego rozliczenia PIT – tj. przekroczenie dochodu 85 tys. złotych w skali roku nakłada na nas obowiązek zapłaty podatku dochodowego w wysokości 32%) 

Rozliczenia dochodu

Rozliczenia dochodu osiągniętego z kryptowalut dokonuje się w sposób podobny do metody rozliczania dochodu uzyskiwanego na podstawie np. spekulacji giełdowej czy  sprzedaży akcji.

Za bardzo dobre rozwiązanie dla przedsiębiorców czy osób zajmujących się profesjonalnie kryptowalutami należy uznać ujednolicenie stawki podatku i określenie jej dla wszystkich na 19%, ponieważ zmniejszy to obciążenie finansowe tym, którzy rocznie przekraczają 85 tys. złotych dochodu.

W kwestii rozliczeń najważniejszą kwestią jest określenie momentu powstania zobowiązania podatkowego, albowiem dopiero od tego momentu ciąży na nas obowiązek podatkowy z tego tytułu.

Jeżeli chodzi o kryptowaluty, przyjmuje się, że obowiązek podatkowy powstaje w momencie sprzedaży walut na giełdzie, w kantorze lub w innym miejscu, w którym dozwolony jest obrót walutami. Wskazać należy również, że ustawodawca zwolnił podatnika od samodzielnego obowiązku ustalania przychodu od dokonanej transakcji, ponieważ przyjęto, że przychód dopiero z chwilą wymiany kryptowaluty na fiaty, towary lub usługę.

W jaki sposób obliczyć dochód?

Aby prawidłowo określić dochód uzyskany z kryptowalut, należy mieć na względzie również dodatkowe elementy, które wchodzą w jego skład, a do których zalicza się przychody oraz koszty wynikające z uzyskania dochodu. Tym samym konieczne jest wyjaśnienie, co rozumie się przez każde z pojęć w kontekście obrotu kryptowalutami.

Za koszt w przypadku handlu kryptowalutami uznaje się:

• prowizję za zakup danej kryptowaluty,
• koszt wymiany kryptowaluty na inną kryptowalutę,

Uznając dane czynności za koszt, należy pamiętać o następujących zasadach: 

• wszelkie koszty określone powyżej powinny zostać określone w polskiej walucie.
• dokonując transakcji na giełdzie kryptowalut ciąży na nas obowiązek odprowadzenia prowizji od każdej transakcji, którą liczy się w kryptowalutach, nie w walutach fiat. 
• należy pamiętać, że koszt zakupu powstaje dopiero w chwili realizacji zlecenia, tym samym warto zapamiętać/zanotować/zapisać obecny kurs kryptowaluty, który określa wysokość odprowadzonej prowizji, albowiem ułatwi nam to rozliczanie podatku od kryptowalut w tens sposób, że nie stracimy czasu na znalezienie kursu kryptowaluty obowiązującej w czasie uiszczenia prowizji.

Przez przychód rozumie się:

• uzyskane fiaty, jeżeli dokonujemy sprzedaży kryptowaluty
• wszelkie transakcje barterowe,
• wartość dóbr przy zapłacie w formie kryptowaluty, przy czym jeżeli transakcja nie przekracza wysokości kwoty wolnej od podatku, nie ma obowiązku wykazywania jej jako przychód
• wartość świadczonej usługi, ponieważ ustawodawca że w sytuacji płacenia za usługę, nie mają zastosowania zwolnienia przewidziane w ustawie

Dokumentacja transakcji

Równie ważne jak znajomość mechanizmów działania giełdy kryptowalut, jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, która potwierdza dokonane przez nas transakcje (przychody oraz koszty).

Za taki dowód uznać należy plik CSV wydawany przez giełdę, bowiem plik ten zawiera zapis wszelkich uzyskiwanych przychodów oraz ponoszonych kosztów, przy czym przy dokonywaniu ich analizy, trudność sprawia jedynie poprawne określenie kursu kryptowalut powstałych w momencie ich uzyskiwania.

Z uwagi na złożoność kryptowalut oraz ilość dokonywanych transakcji w ciągu jednego dnia, proces ten wymaga naprawdę sporego wysiłku, a dla niektórych stanowi przeszkodę nie do przekroczenia. Jednakże rynek nie pozostał obojętny na ten problem, ponieważ niektóre firmy czy indywidualne osoby,  za pomocą specjalnych programów, zajmują się precyzyjną i szczegółową analizą plików CSV, a  celem takiego działania jest dokonanie kompleksowego rozliczenia dochodu z giełdy.

Sposoby rozliczeń

Od 2019 roku w zakresie kryptowalut istnieje możliwość złożenia odpowiedniego formularza PIT – drogą elektroniczną, za pośrednictwem program stworzonego przez Ministerstwo Finansów. Chodzi tutaj o wskazaną przez Krajową Administrację Skarbową deklarację - PIT 37, w której można wskazać dochody z kryptowalut.

Jeżeli jednak z jakiejś przyczyny nie uwzględnimy we wskazanym formularzu dochodu z kryptowalut, a tym samym nie zgłosimy do Urzędu Skarbowego dochodów z kryptowalut, to koniecznym jest w takiej usunięcie pierwotnego pliku, pobranie nowego PIT-37, a następnie uzupełnienie PIT-36.

Pamiętać należy, że dochody i koszty wynikające z handlu kryptowalutami wpisać należy w rubryce dotyczącej innych prawach majątkowych. Co wiecej, nie wolno zapomnieć, że koszty i dochody z kryptowalut łączą się z dochodami i kosztami pochodzącymi z innych źródeł dochodu.  

Kopanie kryptowalut, a kwestie podatkowe

Obecnie istnieje wiele czynników, które decydują o odpowiedniej kwalifikacji podatkowej działalności polegającej na „kopaniu” kryptowalut, a zalicza się do nich:

1. Określony cel i charakter kopania kryptowalut -  podatnik trudniący się „wydobyciem” kryptowaluty na własny rachunek obowiązany jest wskazać dochód, który uzyskuje ze sprzedaży kryptowalut, pamiętając o zakwalifikowaniu dokonanej sprzedaży jako przychodu pochodzącego z kapitałów pieniężnych.
2. Podstawa kopania kryptowalut – w przypadku „wydobywania” kryptowalut w ramach obowiązków wynikających z umowy o pracę, umowy zlecenia czy też innej umowy, kryptowaluty uzyskane w ten sposób podlegają opodatkowaniu na tej samej zasadzie, jak wynagrodzenie osiągane z tytułu umowy o pracę lub też umowy zlecenia.

Rozliczanie kosztów przy obrocie kryptowalutami

Obowiązujące regulacje prawne na chwilę obecną nie przewidują możliwość rozliczenia wydatków, które są pośrednio związane z kryptowalutami. Takim wydatkiem z pewnością będą koszty sprzętu do kopania kryptowalut, wyższe zużycie energii czy uzyskanie finansowania zakupu kryptowalut na podstawie kredytów/pożyczek.

Zgodnie z dyspozycją art. 22 ust. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

„koszty uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej stanowią udokumentowane wydatki bezpośrednio poniesione na nabycie waluty wirtualnej oraz koszty związane ze zbyciem waluty wirtualnej, w tym udokumentowane wydatki poniesione na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.”

Podkreślenia wymaga również, że ustawodawca sprecyzował czas i możliwość dokonywania rozliczeń, wskazując, że rozliczenie dopuszczalne jest tylko i wyłącznie w roku, w którym koszty te zostały wygenerowane, a w momencie stwierdzenia nadwyżki, przechodzi ona na kolejny rok podatkowy.

Świadczy o tym treść art. 22 ust. 15 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi iż

„koszty uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 14, są potrącane w tym roku podatkowym, w którym zostały poniesione, z zastrzeżeniem ust. 16. 16. Nadwyżka kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w ust. 14, nad przychodami z odpłatnego zbycia waluty wirtualnej uzyskanymi w roku podatkowym powiększa koszty uzyskania przychodów z tytułu odpłatnego zbycia waluty wirtualnej poniesione w następnym roku podatkowym.”

Podsumowanie

Prawo podatkowe należy do wyjątkowo skomplikowanych gałęzi prawa, a częste zmiany (bo raz w roku lub częściej) i ich wdrożenie w realia rynku stanowi trudność nawet dla osób zawodowo zajmujących się prawem podatkowym. rodzaju zmiany. W chwili obecnej użytkownicy kryptowalut posiadają podstawowe narzędzia np. ustawowe definicje, które pozwolą im sprawniej poruszać się na giełdzie kryptowalut.  Nie ulega jednak wątpliwości, że materia ta, mimo próby regulacji jest tematem dość obszernym i złożonym, a nieprawidłowe rozliczenie kryptowalut może się za nami ciągnąć nawet przez 5 lat od końca roku rozliczeniowego. Tym samym elementarna wiedza prawna, jest warunkiem sine qua non, by móc poruszać się bezpiecznie na rynku kryptowalut.